Θερμές ευχαριστίες στις συντρόφισσες και του συντρόφους του ΠΑΣΟΚ του 1ου Δημοτικού Διαμερίσματος της Αθήνας που είχαν την πρωτοβουλία της αποψινής μας συνάντησης και με τίμησαν με την ευθύνη της ομιλίας στο πλαίσιό της.
Στους φίλους μας που είναι απόψε εδώ μαζί μας για να το συζητήσουμε. Φίλους του ΠΑΣΟΚ, φίλους από την άλλη αριστερά, φίλους της Δημοκρατίας, φίλους της αλήθειας. Με κοινή αγωνία για κάτι καλλίτερο από αυτό που ζούμε σήμερα.

Η ΠΡΩΤΗ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ
Ζήσαμε, πράγματι, τα τελευταία είκοσι χρόνια ιστορικά γεγονότα. Με πρώτο, χρονικά, την κατάρρευση του σοβιετικού προτύπου. Μιας οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης με βασικό χαρακτηριστικό την κατάργηση της αγοράς. Την ολοσχερή, σχεδόν, καταστολή της ζήτησης από την μια μεριά και τον κεντρικό σχεδιασμό της προσφοράς από την άλλη. Στο πλαίσιο αυτό, την πλήρη απασχόληση. Την διασφάλιση κοινωνικών καλύψεων και υπηρεσιών υγείας και εκπαίδευσης σε υψηλά επίπεδα. Την αποκοπή του συστήματος αυτού από τον παγκόσμιο καπιταλισμό και την στεγανοποίησή του. Την ολόπλευρη αντιπαράθεση «σύστημα απέναντι σε σύστημα». Την καταστροφή φυσικών πόρων – του περιβάλλοντος τελικά – με σκοπό την μεγέθυνση, στον βωμό της επικράτησης κατά την αντιπαράθεση με τους απέναντι. Το μονοπώλιο της πολιτικής εξουσίας. Τον έλεγχο της πληροφόρησης και της επικοινωνίας. Την πολιτισμική μονομέρεια, με την απόπειρα προσαρμογής της καθημερινής ζωής λαών με διαφορετικές παραδόσεις, στις συντεταγμένες του σοβιετικού πολίτη. Τον εκσυγχρονισμό τους, με άλλα λόγια. Και, τέλος, την συλλογική ασφάλεια του συστήματος αυτού, ως γεωπολιτικού πόλου / συνασπισμού ( Σοβιετική Ένωση και σύμμαχοι ). Με διακυμάνσεις από τον ψυχρό πόλεμο έως την ειρηνική συνύπαρξη με την άλλη πλευρά, την “Δύση”, και τελικά, την μαχητική συνύπαρξη.

Το σύστημα αυτό κατέρρευσε, όταν ο παγκόσμιος καπιταλισμός διαπέρασε τα στεγανά του. Όταν εκτέθηκε σε ελκυστικά προϊόντα. Όταν έγινε αισθητή η υστέρησή του απέναντι στην αντιπροσωπευτική, κοινοβουλευτική δημοκρατία. Όταν οι φυσικοί του πόροι δεν επαρκούσαν ώστε να ισοφαρίσουν τεχνολογίες και οργάνωση με όλο και πιο υψηλή προστιθέμενη χρηστική αξία. Το σοβιετικό πρότυπο βρέθηκε, στην πραγματικότητα, ανοχύρωτο απέναντι στον καπιταλισμό. Όχι τόσο λόγω της εντυπωσιακής «συσκευασίας γνωριμίας» η οποία έκρυβε τις πολλές και μεγάλες αρνητικές πλευρές του άλλου προτύπου. Περισσότερο απ όλα, η ήττα του σοβιετικού μοντέλου οφείλεται στην υπερεκτίμηση της δυνατότητάς του να πορεύεται ερήμην της ροής των πραγμάτων και των ανθρώπινων αναγκών.

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ: ΕΙΚΟΣΙ ΧΡΟΝΙΑ ΚΟΜΜΑΤΙΑ

Η ήττα αυτή είχε συνεπώς στρατηγικό χαρακτήρα και, γι αυτό ακριβώς, δεν άνοιξε τον δρόμο σε μια «σοσιαλιστική διόρθωση», αλλά σε μια ταλάντωση του εκκρεμούς έως το άλλο άκρο. Η απόλυτη επικράτηση του καπιταλισμού στην αναμέτρηση αυτή προβλήθηκε ως αμάχητο τεκμήριο υπεροχής και δικαίωσής του. Γι ‘ αυτό και περιγράφτηκε αυτάρεσκα, ως «Το Τέλος της Ιστορίας». Δημιούργησε, πριν απ’ όλα, μια νέα διεθνή τάξη πραγμάτων, η οποία ονομάστηκε «Παγκοσμιοποίηση». Μιλάμε στην πραγματικότητα, για την απόλυτη επικυριαρχία της Δύσης. Με τις εσωτερικές της αντιθέσεις φυσικά. Για μια «Παγκόσμια Διακυβέρνηση», προσαρμοσμένη στα συμφέροντά της, ακόμα και πέρα από την νομιμότητα, όποτε αυτό αποδεικνύονταν αναγκαίο. Για όργανα και θεσμούς της διακυβέρνησης αυτής, χωρίς δημοκρατική νομιμοποίηση, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το G20. Στην υπηρεσία δήθεν αρχών οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης, όπως η «απελευθέρωση», η «αποκρατικοποίηση», η «νομισματική σταθερότητα», η «ονομαστική σύγκλιση», η «τιθάσευση του πληθωρισμού», «ο περιορισμός των δημοσιονομικών ελλειμμάτων». Διαχρονικής και οικουμενικής υποτίθεται, ορθότητας. Με τον ΟΗΕ, να περιθωριοποιείται και να χρησιμοποιείται επιλεκτικά και προσχηματικά ως εγγύηση εγκυρότητας. Και βέβαια, το πλέγμα αυτό να επιβάλλει και να επιβάλλεται με μοναδικό στρατιωτικό βραχίονα παγκόσμιας εμβέλειας τις Η.Π.Α. Και με την απειλή ή και την χρήση στρατιωτικής βίας στην ανάγκη. Προωθώντας την εξαγωγή του αμερικανικού ονείρου σε λαούς με διαφορετικές παραδόσεις και καταβολές. Στο όνομα του «εκδημοκρατισμού». Με βασικό φορέα το καρτέλ της οπτικοακουστικής παραγωγής. Με κύρια οχήματα διανομής τα τηλεοπτικά δίκτυα και, στην συνέχεια, το διαδίκτυο. Με υπερπροσφορά πληροφοριών ώστε να κρύβεται η ουσία. Με υπερπροσφορά γνώσεων ώστε να αποτρέπεται η σκέψη. Με την πολιτική να νομιμοποιεί απαιτήσεις των αγορών αντί να τις κανοναρχεί.

Αυτή η εκδοχή του ιμπεριαλισμού υπήρξε γεμάτη αντιφάσεις. Μια όλο και πιο άνιση κατανομή του πλούτου ανάμεσα στις αναπτυγμένες και τις αναπτυσσόμενες χώρες. Με αναδιανομή εις βάρος των οικονομικά ασθενέστερων τάξεων και στρωμάτων στις δυτικές κοινωνίες. Σε μια εποχή μεγάλης αύξησης του οικουμενικού πλούτου από την διάχυση της τεχνολογίας σε μαζική κλίμακα, η ανεργία, η υποαπασχόληση, η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός αυξήθηκαν. Αλλά και η αμοιβή της εργασίας μειώθηκε, όπως και η απομύζηση όλο και μεγαλύτερου μέρους της από τοκογλύφους και κερδοσκόπους, νόμιμους και παράνομους, ακόμα και εις βάρος της κατανάλωσης! Το κόστος της «ασφάλειας» των ισχυρών εκτοξεύτηκε στα ύψη, ενώ – υποτίθεται – η επικράτησή τους ήταν απόλυτη. Άρχιζαν πόλεμοι οι οποίοι ήταν αδύνατο να τελειώσουν. Τέλος, απίστευτη υπήρξε η έκταση της λεηλασίας φυσικών πόρων, κοινωνικού κεφαλαίου και υποδομών, περιβαλλοντικών αγαθών, δημόσιας περιουσίας γενικότερα, από επιτήδειους και συμμορίες.

…ΚΑΙ Η ΧΡΕΟΚΟΠΙΑ !

Τον Μάρτιο του 2005, μιλώντας σε ημερίδα της ΜΗΝΙΑΙΑΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ για την Παγκοσμιοποίηση, τόλμησα την πρόβλεψη : «Το σύστημα αυτό θα καταρρεύσει για τους ίδιους λόγους που κατέρρευσε το ανταγωνιστικό του τον προηγούμενο αιώνα.» Έτσι και έγινε: ξαφνικά, ο «αμερικάνικος ταύρος», προς τα τέλη της δεκαετίας του 2000, εξαφανίστηκε, ακριβώς όπως είχε εξαφανιστεί παλαιότερα «η σοβιετική αρκούδα». Θα περίμενε κάποιος, μια τόσο μεγάλη συσσώρευση κεφαλαίου να είχε ενσωματώσει ως πρόβλεψη και κάποια αποθεματικά ασφαλείας. Αποκαλύφθηκε ότι “άνθρακες ο θησαυρός”. Ο πλούτος της παγκοσμιοποίησης είχε κάνει φτερά!

Ας συνοψίσουμε τα βήματα αυτής της πορείας κατάρρευσης: πρώτα η οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη έδωσε τη θέση της στην διαρκή μεγέθυνση τζίρου και κερδών. Ακολούθησε η εντατικοποίηση της εκμετάλλευσης φυσικών πόρων. Στην συνέχεια, μειώθηκαν οι δημόσιες επενδύσεις, αλλά και ο κοινωνικός εξοπλισμός . Προχώρησε η ρευστοποίηση δημόσιων υποδομών και υπηρεσιών στους τομείς της εκπαίδευσης και της υγείας, κατά κύριο λόγο, ο «κοινωνικός μισθός» με άλλα λόγια. Πραγματοποιήθηκε εκποίηση της δημόσιας περιουσίας. Και τέλος, η επιδείνωση της θέσης της νέας γενιάς, μέσω της αύξησης του δημόσιου χρέους και της κατάρρευσης της κοινωνικής ασφάλισης. Με τις «αγορές», τους ισχυρούς του χρήματος δηλαδή, να μεγαλώνουν διαρκώς τις απαιτήσεις τους από τα έθνη. Δανείζοντας όλο και περισσότερο και προεισπράττοντας τοις μετρητοίς, με την μορφή μερισμάτων ή επιδομάτων απόδοσης (bonus), τις απαιτήσεις τους αυτές. «Πυραμίδες» κανονικές. Με «τελευταίο σκαλί στου κακού τη σκάλα» την διάχυση της διαφθοράς και την αύξηση της εγκληματικότητας ( δουλεμπόριο, λαθρεμπόριο, εμπόριο ναρκωτικών, σωματεμπόριο και ξέπλυμα μαύρου χρήματος ).

ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΣΗΜΕΡΑ

Αυτή ο εκφυλισμός του καπιταλισμού ξεπερνάει κατά πολύ αυτό που ο Schumpeter μπορούσε να φανταστεί όταν τον χαρακτήριζε «δημιουργική καταστροφή». Ζούμε σήμερα αυτό που ονομάζω “πολλαπλασιαστή καταστροφής”. Με μόνο ερώτημα ποιοι θα πληρώσουν τα σπασμένα: οι αγορές ή τα έθνη, οι ισχυροί του χρήματος ή οι λαοί και η ανθρωπότητα; Σ’ αυτή την διαχωριστκή γραμμή, οι σοσιαλιστές είμαστε ταγμένοι αταλάντευτα με τα έθνη και τους λαούς και απέναντι στην ιδιωτική σπατάλη. Οραματιζόμαστε σοσιαλισμό απέναντι στην κλεπτοκρατία. Δημοκρατία απέναντι στις συμμορίες. 

Αλλά στο σημερινό χάος, όπου, τελικά, έχουμε παγκόσμια οικονομία και εθνικές κυβερνήσεις και είναι μάλλον αδύνατο να αγνοήσεις ως χώρα τις επιπτώσεις της παγκόσμιας οικονομίας, αλλά και αδύνατο να τις ελέγξεις όσο δυνατός και αν είσαι- προκύπτει ένα δεύτερο δίλημμα: απομόνωση ή παρέμβαση; Οι σοσιαλιστές χρωστάμε καθαρή θέση: επιλέγουμε την παρέμβαση. Αυτή είναι η επιλογή, αν θέλουμε να μην καταντήσουμε φτωχοί, ασήμαντοι, περιθωριακοί. Παρακολουθούμε τις εξελίξεις, παίζουμε το μεγάλο παιχνίδι και παλεύουμε να αλλάξουμε τους κανόνες του και τελικά … το ίδιο το παιχνίδι!

Οι επιθυμίες των σοσιαλιστών, ασφαλώς πρέπει να συνεκτιμούν κάθε φορά  τα διαθέσιμα μέσα. Να γίνονται προγραμματικές επιδιώξεις. Να ξαναδίνουν ελπίδα στα λαϊκά στρώματα, στους ανθρώπους της εργασίας και του επιχειρείν, στους δημιουργούς. Να κινητοποιούν στην ροή των πραγμάτων, συμμαχικά κινήματα για την Δημοκρατία, την Ειρήνη, την Κοινωνική Απελευθέρωση και την βελτίωση των συνθηκών της ζωής μας. Και ασφαλώς να απορρίπτουν άκαιρους και άτοπους σκοπούς, άχρηστα και ανύπαρκτα μέσα, άκυρες στάσεις και συμπεριφορές. Στο τρίτο δίλημμα λοιπόν ανάμεσα σε οπισθοδρομικές συνταγές και νέες, δημιουργικές επεξεργασίες οι σοσιαλιστές έχουμε θέση: δεν φοβόμαστε την φρέσκια σκέψη. Τα ιστορικά προηγούμενα είναι για μας απόθεμα γνώσης και όχι καλούπι για ρέπλικες.  

Εξ άλλου, για μας, ανάμεσα στην οικονομική αποτελεσματικότητα και την κοινωνική απελευθέρωση δεν υπάρχει δίλημμα. Η κοινωνική ευστάθεια και ασφάλεια είναι προϋποθέσεις για την ευημερία και η ευημερία προϋπόθεση για οικονομική και, τελικά, νομισματική σταθερότητα. Όσοι πρέσβευαν και πρεσβεύουν το αντίστροφο είναι οι “γνωστοί/άγνωστοι” υπεύθυνοι για το σημερινό κατάντημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και της Ελλάδας.

Πως δίνουμε όμως σάρκα και οστά στις δικές μας ιδέες; Η λαϊκή εντολή είναι φυσικά απαραίτητη. Αλλά οι απαιτήσεις μας είναι, κατά πολύ, ευρύτερες από την κοινοβουλευτική δημοκρατία δυτικού τύπου. Περιγραμματικά θα έλεγα ότι όλο και περισσότερες σκέψεις και παραθέσεις τους, αντιπαραθέσεις και συζητήσεις πρέπει να διασφαλίζονται, ακόμη και με θεσμικές εγγυήσεις. Πολύτιμο μέσο ασφαλώς το διαδίκτυο, πολύτιμος χώρος για διασκέψεις τα κοινοβούλια. Με τεράστια περιθώρια αξιοποίησης και τα δυο, για τέτοιας μορφής δράσεις. Και πάντοτε πυλώνες τεράστιας σημασίας, οι Δήμοι και οι Κοινότητες και, φυσικά, τα Συνδικάτα. Οι σοσιαλιστές είμαστε λοιπόν «περισσότερο» δημοκράτες από οποιονδήποτε άλλον. Περισσότερο φίλοι της ελευθερίας από τους φιλελεύθερους. Στην στρέβλωση, τις εξαρτήσεις και τις δουλείες από τα ΜΜΕ, τα «δημοκρατικά ελλείμματα» των υπερεθνικών οργανισμών και την ανομία της Παγκοσμιοποίησης που υποστήριξαν και υποστηρίζουν άλλοι, οι σοσιαλιστές αντιπαραθέτουμε, όχι μόνο τον κοινοβουλευτισμό και την αντιπροσώπευση, αλλά και την ισηγορία, την συμμετοχή και την αυτοδιάθεση. Με την Δημοκρατία να έχει φυσικά πρόσθετη αξία για μας, τους έλληνες σοσιαλιστές, 

Ποιοί είμαστε όμως οι σοσιαλιστές σήμερα; Θα ήθελα να μπορώ να πω όσοι το δηλώνουμε. Αποφεύγοντας την αυθαιρεσία της αξιολόγησης από αυτόκλητους γκουρού της Αριστεράς, άτομα και ομάδες που απλώς στερούνται Δημοκρατικής Παιδείας και περίσσεψαν στις μέρες μας. Μάλιστα, υποστηρίζω σταθερά, εδώ και χρόνια, την ανάγκη υπέρβασης ιστορικών αντιθέσεων του σοσιαλιστικού κινήματος με την ίδρυση της 5ης Διεθνούς της εργασίας, της δημιουργικότητας και του ελεύθερου χρόνου.

Όμως υπάρχουν όρια ενός πολιτικού χώρου και από μια άλλη σκοπιά: πόσο σοσιαλιστής θα μπορούσε να είναι σήμερα ένας διακεκριμένος πολιτικός πρωταγωνιστής της τελευταίας ολέθριας εικοσαετίας; πώς να αισθανθούμε ως σύντροφο όποιον ή όποια κουνούσε το δάχτυλο μόνο προς τη κατεύθυνση των λαϊκών στρωμάτων; Έχουμε, σε τελευταία ανάλυση, υποχρέωση να περιφρουρήσουμε τον χώρο μας. Εάν φιλοδοξούμε να μορφοποιηθεί σε παράταξη και να εκφραστεί από κόμμα. Εκτός εάν δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ότι το κόστος που έχουμε καταβάλλει για την ανοχή στην καταπάτηση του χώρου μας είναι ανυπολόγιστο. Και σε επιρροή και σε εγκυρότητα και σε λειτουργικότητα.

Αλλά και εμείς πρέπει να αντιμετωπίσουμε, γνωστές από καιρό, όψεις του κακού μας εαυτού : τον αρνητισμό που οδηγεί στην φυγή, τον σεχταρισμό που οδηγεί στην μετατόπιση της αναμέτρησης στο εσωτερικό του χώρου, ενώ ο πραγματικός αντίπαλος είναι άλλος και αλλού. Όσο δεν αντιμετωπίζουμε τέτοιες στάσεις ανάμεσά μας, θα παραμένουμε σιωπηλοί. Ο φόβος θα μας διακατέχει και θα μας οδηγεί σε αντιδημοκρατικές επιλογές, συχνά με επαναστατικό άλλοθι. Και, κάποια στιγμή ίσως, μας οδηγήσει ξανά στην υποταγή. Συνεπώς, έχουμε ανάγκη, εμείς οι ίδιοι, μια μεγάλη ανατροπή των στερεότυπων της καθημερινής μας ζωής, σκέψης και πράξης, που οδήγησαν στα σημερινά χάλια.

ΝΑ ΞΕΔΙΠΛΩΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΣΗΜΑΙΕΣ ΜΑΣ !

Υπάρχει λοιπόν σήμερα πραγματική δυνατότητα ΑΛΛΑΓΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ. Αυτό το τραίνο δεν πρέπει να χάσουμε. Εμάς τους σοσιαλιστές, δεν μας φτάνει η ΑΛΛΑΓΗ ΦΡΟΥΡΑΣ. Θέλουμε ΑΛΛΑΓΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ. Αντί χρεοκοπία προτείνουμε σοσιαλισμό.

Αντιπροτείνουμε :
– Στην χρεοκοπία της αποτελεσματικότητας και των εμπειρογνωμόνων, τον σοσιαλισμό της Δημοκρατίας και της συμμετοχής.
– Στην χρεοκοπία της ανεργίας, τον σοσιαλισμό της πλήρους απασχόλησης.
– Στην χρεοκοπία της καταστροφής του πλανήτη, τον σοσιαλισμό της συμφιλίωσης ανθρώπου / περιβάλλοντος.
– Στην χρεοκοπία της ανισότητας, τον σοσιαλισμό της κοινωνικής απελευθέρωσης.
– Στην χρεοκοπία της κοινωνίας στην υπηρεσία του πλουτισμού, τον σοσιαλισμό του πλουτισμού στην υπηρεσία της οικονομικής και κοινωνικής προόδου
– Στην χρεοκοπία της κατασπατάλησης του πλούτου σε υπερκατανάλωση, τον σοσιαλισμό της τοποθέτησής του σε δημόσιες επενδύσεις.
– Στην χρεοκοπία της απόσυρσης του κράτους, τον σοσιαλισμό της στρατηγικής του λειτουργίας.
– Στην χρεοκοπία της προσαρμογής στη μόδα και τον ετεροκαθορισμό, τον σοσιαλισμό του κοινού πολιτισμικού μας τόπου και τον αποκεντρωμένο δημοκρατικό προγραμματισμό με αυτοδιαχείριση.
– Στην χρεοκοπία της διεθνούς τάξης πραγμάτων του χθες, τον διεθνισμό των πατριωτών όπου γης. Τιμώντας έτσι τον ιδρυτή του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος Ανδρέα Παπανδρέου, ως κεντρικό συντελεστή της ιστορικής πρωτοβουλίας των Έξη.

Αν, πράγματι, οι σημαίες μας έχουν αυτά τα διακριτικά…

Αν, πράγματι, μπορέσουμε αυτόν τον ριζοσπαστισμό…

Αν, πράγματι, η πολιτική μας εκτός από τέχνη του εφικτού είναι και επιστήμη του ονείρου…

Τότε, η νέα γενιά θα στοιχηθεί δίπλα μας, σε μια προσπάθεια ελπίδας και λογικής. Ο δρόμος για τους λαούς δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα όσο δεν συνειδητοποιούμε το μέλλον και τις επιταγές του. Όσο ανεχόμαστε εθνικές πολιτικές τάξεις παραδομένες, συγχυσμένες ή μέτριες. Αντιθέτως, πολιτικές ηγεσίες με καθαρή συνείδηση και οπτική μπορούν να μεγαλουργήσουν. Αλλά υποχρέωση δική μας είναι να τις ανακαλύψουμε. Να τις επιλέξουμε. Να τις αναδείξουμε. Να τις στηρίξουμε. Και να ελέγχουμε διαρκώς ότι προασπίζουν τα δικά μας συλλογικά συμφέροντα.